Razgovor:Novi Sad
Dodaj temuIzreka kaze da je u Novom Sadu, zbog tradicionalnog gostoprimstva, nadaleko cuvenog gurmanluka, obilja hrane, dobrog vina, muzike i mnogih restorana - najteze biti gost!
Dobro nam dosli i verujte da ste ovde, zaista, svi kod svoje kuce!
OPŠTI PODACI Novi Sad je podignut na levoj obali Dunava u Backoj. Prostire se na aluvijalnoj terasi i starom podunavskom putu na mestu najpogodnijeg prilaza Dunavu i najpovoljnijem prelazu iz Backe u Srem gde je Dunav sirok samo 350 metara. Grad je povezan sa vise prigradskih naselja. Spada medju najvece privredne i kulturne centre u SRJ.
Novi Sad je glavni grad Autonomne Pokrajine Vojvodine. On obuhvata dve opstine: Novi Sad i Petrovaradin koje sa prigradskim naseljima imaju 304.519 stanovnika. Nalazi se izmedju 19 stepeni i 51 minut istocne duzine i 45 stepeni 20 minuta severne sirine.
Gradska zajednica se prostire na 702,7 kvadratnih kilometara od cega Novi Sad sa Petrovaradinom i Sremskom Kamenicom zauzima 129,4 kvadratna kilometra a gradjevinski rejon 106,2 kvadratna kilometra. Gradovi sedista opstina su Novi Sad sa 233.297 stanovnika i Petrovaradin u kome zivi 13.307 zitelja. Nadmorska visina ravnicarskog dela grada je 72 do 80 metara a grad se nalazi izmedju 1.252. i 1.262. kilometra dunavskog toka. ISTORIJAT Nas grad istoricari ubrajaju u mladje gradove, jer je utemeljen pre 300 godina, tacnije 1694. godine, mada prva arheoloska nalazista otkrivaju tragove naseobina jos od pre 3000 godina pre nase ere. Prvi zitelji bili su 12 vojnika sa sluzbom u Petrovaradinskoj tvrdjavi i 20 pekara, mesara i drugih zanatlija, koji su sluzili za potrebe tadasnjeg garnizona.
Citanka istorije Novog Sada mozda nije, u poredjenju sa drugim evropskim gradovima, debela knjiga, ali je – od 1694. godine kada je izgradjen mostobran nasuprot Petrovaradinskoj tvrdjavi, a oko njega uz obalu Dunava gde je reka najuza nicalo i naselje civila koga u to vreme nazivaju Petrovaradiniense ili Rascianica civitas trans Danubium situata, Predgradje Petrovaradina ili Racka varos prekodunavska – ispisana stalnom borbom i teznjama za naprednim, korisnim, dobrim i mirnim zajednickim zivotom na polzu svih svojih stanovnika, u prvo vreme Srba, Nemaca, Jevreja, Grka, Madjara i Cincara. Otet od bara i ritova s pocetka nastajanja, malo naselje oko Petrovaradinskog sanca, vec 1720 je, uz zemunice, imalo i prvu kucu na sprat! Sedam godina kasnije komandant Petrovaradina pise u Bec da je Racka varos dobro naseljena i imucna. Godine 1731. u Sancu se otvara skola, a prema mapi iz 1745. naselje vec ima konture danasnjeg grada....
Komorsko granicarska uprava gusila je nastojanja zitelja Sanca da se njihova varos razvije i to je bio osnovni razlog zbog koga se zacela ideja o elibertaciji.
Uporni u svom nastojanju, uz zaledje svojih imanja, sigurni u sopstvene sposobnosti, gradjani su prvo sa nesrpskim delom svojih sugradjana 1747. godine sklopili sporazum na cijim osnovama ce, dugo godina nakon toga, pocivati sklad i uredjeni zivot. Sporazumeli su se da ce u Magistratu buduceg oslobodjenog grada imati jednak broj predstavnika, ista prava u biranju senatora i cinovnistva, slobodno ispovedati svoju veru, dizati crkve i skole Delegacija sanackih gradjana – Rackovic, Vujic, Bogdanovic, Raskovic, Hajl i Anderle – putuje u Bec i pozajmljuje novac za placanje elibertacione diplome. Uplativsi 80.000 rajnskih forinti u srebru, nasi preci, valjani trgovci i zanatlije, kupili su samostalnost i slobodu i sirom otvorili vrata svom i napretku svojih potomaka. Pozajmica je otplacena livadama i pustarama, koje je grad prodao svojim stanovnicima.
Prvog februara godine 1748. carica Marija Terezija donosi odluku da grad postane slobodna kraljevska varos i daje joj ime: latinski – Neoplanta, madjarski – Új-vidégh, nemacki Ney-Satz, srpski Novi Sad.
U prolece 1748. Novi Sad pocinje da zivi po uzoru na ostale slobodne gradove tog vremena.
Od 1748. do kraja XVIII veka povecava se broj stanovnika, umnozavaju se imanja, deca se skoluju. Sedamdesetih godina grad ima svoju svilaru, pivaru, mlin za preradu duvana u burmut... Zivot karakterisu trgovina, molitva i zabava: trguje se s mnogim zemljama Evrope i Azije, a grad krajem stoleca postaje najjaci ekonomski centar na jugu Ugarske. Zivot na raskrscu i zelja da se zivi u saglasnosti sa duhom ovog grada, imao je svoju cenu u burnim vremenima i Novi Sad je 1849. godine doziveo prvo veliko razaranje bombardovanjem. Od 2812 zgrada, ostalo je samo 808.
S polovine XIX veka grad se opet ubrzano podize i izgradjuje, iz kog vremena vecinom i potice danasnja arhitektura starog jezgra grada. Od tada do Prvog svetskog rata podizu se Gradska kuca, Vladicanski dvor i katolicka crkva u centru grada, sadasnja Gimnazija “Jovan Jovanovic Zmaj”, Jodna banja, Matica srpska...
Poslednjih godina XIX veka i pocetkom XX, gradi se zeleznicka stanica, most, klanica, plinara, elektricna centrala, uvodi se tramvaj...
Sredinom XIX, pod austro-ugarskom vlascu, na granici prema Turskoj carevini, Novi Sad je izrastao u znacajno privredno sediste, kulturni, nacionalni i politicki centar svih Srba, pa su ga poete prozvale Srpskom Atinom. U nasem gradu je u to vreme izlazilo 56 listova i casopisa na srpskom jeziku, 1864. godine u njega je preseljena Matica srpska, najstarija naucno-kulturna institucija kod Srba, a 1861. godine osnovano je Srpsko narodno pozoriste-najstariji profesionalni teatar u nasoj zemlji. U Novom Sadu je sagradjena i prva Srpska narodna skola 1703. godine, gimnazija 1791. u Sremskim Karlovcima, a prva bolnica 1746. godine. Posle Prvog svetskog rata srpska vojska usla je u Novi Sad 8. novembra 1918. godine, a Velika narodna skupstina Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena 25. novembra donela je odluku o prisajedinjenju Banata, Backe i Baranje Kraljevini Srbiji. Dan ranije to je ucinila i Skupstina Srema u Rumi.
U Kraljevini Jugoslaviji Novi Sad postaje centar Dunavske banovine. U to vreme dobija svoj prvi bulevar, Banovinu i novi most. Godine 1936. ima vec 69 000 stanovnika.
Drugi svetski rat doneo je strasnu raciju Hortijeve fasisticke vojske, kada za tri dana Novi Sad gubi 1 500 svojih zitelja, najvise Srba i Jevreja. Za vreme Drugog svetskog rata poginulo je nekoliko hiljada Novosadjana.
Novosadski partizanski odred oslobodio je Novi Sad 23. oktobra 1944. godine.
Oslobodjen fasisticke okupacije Novi Sad, glavni grad Autonomne Pokrajine Vojvodine, dozivljava veliki uspon kao ekonomski, kulturni, naucni, politicki, administrativni i svaki drugi centar Pokrajine Takozvanom antibirokratskom revolucijom 1988. godine menjaju se politicki odnosi u zemlji, a Novom Sadu se smanjuju nadleznosti. Nekoliko godina kasnije kosi ga inflacija, njegove stanovnike pogadja siromastvo, a u ratovima na teritoriji nekadasnje Jugoslavije gine sedamdeset dvoje Novosadjana, grad napustaju mnogi mladi i obrazovani ljudi, a u njega se sklanjaju na desetine hiljada izbeglih i prognanih.
Taj posleratni period i 1996 – 1997. godinu obelezavaju studentske gradjanske demonstracije protiv rezima, a na celo grada, izbornom voljom gradjana, dolaze opozicione politicke stranke.
NATO bombardovanje ostavlja Novi Sad bez mostova, komunikacije, vode...
Po prestanku bombardovanja, vec prilicno iscrpljen grad se uzurbano obnavlja, podizu se novi mostovi, pontonski, privremeni, montazno-demontazni... U nedefinisanoj atmosferi nade i krajnjih granica izdrzljivosti gradjani docekuju i slave pobedu opozicije na septembarskim izborima 2000.
GEOGRAFSKI POLOŽAJ
Novi Sad je smesten u istocnom delu Evrope, u Srbiji i Crnoj Gori, izmedju 19-tog i 20 stepena istocne geografske duzine i 45 - tog i 46-tog stepena severne geografske sirine.
Nalazi se u juznom delu Panonske nizije, vecim delom u Juznoj Backoj na 72 do 80 m nadmorske visine.
Novi Sad lezi na levoj obali Dunava, odnosno na 1.255-tom kilometru njegovog toka i uscu u Dunav jednog od magistralnih kanala Dunav-Tisa-Dunav.
Sa 15 prigradskih naselja, podrucje grada Novog Sada obuhvata povrsinu od 702,7 km2 , sa Petrovaradinom i Sremskom Kamenicom zauzima povrsinu od 129,4 km2 dok gradjevinski rejon obuhvata 106,2 km2
Novi Sad sa prigradskim naseljima okuplja 20 % stanovnistva Vojvodine.
Drugi je po velicini grad u Srbiji.
Prosecna temperatura vazduha u gradu 10,9 stepeni celzijusa a srednja temperatura u januaru –1 dok je u julu 21,6 stepen.
Temperaturni ekstremi se krecu izmedju - 30,7 stepeni (24. 01. 1963.) i + 41,5 stepeni (6.07.1950).
Godisnje padne 686 milimetara vodenog taloga, broj dana sa padavinama je 122.
Kota najnizeg vodostaja Dunava je 70,83 a najvisa 79,70 metara nadmorske visine. Najvisi zabelezeni vodostaj je +778 centimetara a najnizi - 134 centimetra.
Preuzeto sa STRANICE ZVANICNE PREZENTACIJE NOVOG SADA
Pokreni diskusiju o Нови Сад
Stranice za razgovor su mesta gde urednici diskutuju o sadržaju na Vikipediji. Možete koristiti ovu stranicu za pokretanje diskusije o sadržaju stranice Нови Сад i kako je unaprediti.
